BEOGRAD – Josip Broz Tito, dugogodišnji neprikosnoveni lider socijalističke Jugoslavije, umro je 4. maja 1980. godine, pre 45 godina. Njegov doprinos oblikovanju jugoslovenskog društva i politike ostavio je dubok trag, a sećanje na njega i danas izaziva različite reakcije među građanima.
Tito je na čelo Jugoslavije dospeo pobedom u Drugom svetskom ratu, a posle oslobođenja Beograda od nemačkih okupatora, zajedno sa partizanskim jedinicama, postao je ključna figura u formiranju nove socijalističke države. Njegov pokret otpora, poznat kao NOVJ (Narodna Oslobodilačka Vojska Jugoslavije), smatra se jednim od najjačih u Evropi zapadno od Sovjetskog Saveza. Tito je, stoga, izašao iz rata kao proslavljeni ratni komandant, a njegov autoritet u zemlji je bio neupitan.
U prvim godinama posle rata, Tito je uspeo da konsoliduje vlast i stvori jedinstvenu federaciju sastavljenu od šest republika: Srbije, Hrvatske, Bosne i Hercegovine, Makedonije, Crne Gore i Slovenije. Njegova politika nesvrstanosti tokom Hladnog rata omogućila je Jugoslaviji da izbegne direktno uključenje u sukobe između Istočnog i Zapadnog bloka, što je dodatno učvrstilo njegovu poziciju na međunarodnoj sceni.
Tito je bio poznat po svojoj sposobnosti da balansira između različitih etničkih i političkih interesa u zemlji. Njegov pristup je uključivao podršku nacionalnim identitetima unutar federacije, dok je istovremeno naglašavao važnost zajedništva i bratstva među narodima. Ova politika je, međutim, imala svoje limite, a posle njegove smrti, tenzije među republikama su počele da rastu.
Jedan od ključnih trenutaka u njegovom vođenju bio je raskid sa Staljinom 1948. godine. Tito je odbacio sovjetski model socijalizma, što je dovelo do izolacije Jugoslavije od Sovjetskog Saveza, ali je istovremeno omogućilo zemlji da razvije sopstveni put socijalističkog razvoja. Ova odluka se pokazala kao hrabra i vizionarska, jer je omogućila Jugoslaviji da postane važan akter u pokretu nesvrstanih zemalja, kako u Africi, tako i u Aziji.
U periodu posle rata, Tito je sproveo brojne reforme koje su imale za cilj modernizaciju zemlje. Industrijalizacija, agrarna reforma i unapređenje obrazovanja bili su prioriteti njegove vlade. Iako su mnoge od tih reformi donele pozitivne rezultate, ekonomski problemi su se počeli javljati krajem 1970-ih, a najviše su se ogledali u rastućem nezadovoljstvu radnika i ekonomskoj stagnaciji.
Tito je umro 4. maja 1980. godine, a njegov gubitak je označio kraj jedne epohe. Njegov sahranjen je u Beogradu, gde su hiljade građana došle da mu odaju poslednju počast. Njegova smrt je otvorila vrata za političke promene koje će kasnije dovesti do raspada Jugoslavije i ratova devedesetih godina. Sećanje na Tita i danas izaziva podeljene stavove: jedni ga smatraju simbolom stabilnosti i socijalne pravde, dok drugi kritikuju njegov autoritarni stil vladavine i represiju prema političkim protivnicima.
Danas, 45 godina nakon njegove smrti, Tito ostaje tema rasprava i raznih interpretacija. Njegov lik je često korišćen u političkim diskusijama, a sećanje na njegovu vladavinu i dalje izaziva emocije kod mnogih. Iako su se vremena promenila, Tito je ostavio neizbrisiv trag u kolektivnoj svesti naroda bivše Jugoslavije. Njegova politika, ideje i nasleđe i dalje su predmet proučavanja i analize, kako u zemlji, tako i u inostranstvu.
Kao figura koja je oblikovala istoriju Balkana, Tito će ostati upamćen kao lider koji je uspeo da ujedini raznolike narode, ali i kao kontroverzna ličnost čija je vladavina ostavila snažan uticaj na buduće generacije.
