Godišnjica operacije Halijard, jedne od najznačajnijih akcija tokom Drugog svetskog rata, obeležava se sutra u Pranjanima, nedaleko od Gornjeg Milanovca. Ova operacija je predstavljala organizovano spasavanje američkih i drugih savezničkih vazduhoplovaca koji su oboreni nad Srbijom između 1943. i 1944. godine, kada je teritorija bila pod kontrolom nacističke Nemačke.
Svečanost će se održati na Galovića polju, gde su tokom rata pripadnici pokreta otpora, uz podršku lokalnog stanovništva, zbrinjavali i lečili oborene vojnike. Operacija Halijard je rezultirala spašavanjem više od 500 savezničkih vazduhoplovaca, a najviše ih je izvučeno iz Pranjana, gde su snage generala Draže Mihailovića organizovale prihvat i lečenje ovih vojnika.
Tokom leta 1944. godine, Odeljenje za strateške operacije (OSS) Vojske SAD osmislilo je plan za evakuaciju oborenih pilota, a general Mihailović je bio ključna figura u realizaciji ovog plana. Od oktobra 1943. do oktobra 1944. godine, 15. vazduhoplovni korpus SAD izveo je oko 20.000 borbenih letova iznad okupirane Jugoslavije, sa Ploeštijem kao jednom od glavnih meta zbog njegove strateške važnosti za snabdevanje nemačke vojne mašinerije.
U tom periodu, saveznička avijacija je bombardovala ciljeve u okupiranim zemljama, uključujući Srbiju, dok su američki avioni često gubili borbe protiv efikasne nemačke protivvazdušne odbrane, što je dovelo do značajnih gubitaka. Procene govore da je do avgusta 1944. godine izgubljeno oko 350 bombardera, a otpor koji su pružali snage generala Mihailovića spasio je mnoge oborene pilote.
Komandant 15. vazduhoplovnog korpusa, general Nejtan Tvining, organizovao je posebnu grupu za spasavanje, na čelo koje je postavljen pukovnik Džordž Kraiger. U okviru ove misije, formirane su dve jedinice: jedna za saradnju sa snagama generala Mihailovića, a druga sa snagama Josipa Broza Tita. Poručnik Džordž Musulin, srpskog porekla, predvodio je tim za saradnju sa Mihailovićem.
Noć 2. na 3. avgust 1944. bila je ključna – tim operacije Halijard je izveo padobranske skokove i stigao u Mihailovićev štab u Pranjanima, gde je tada bilo smešteno oko 250 savezničkih vazduhoplovaca. Pranjani su postali centar za prihvat oborenih pilota, a kapetan Zvonimir Vučković iz Prvog ravnogorskog korpusa bio je zadužen za organizaciju njihovog prihvata i lečenja.
Na tom području osnovana je improvizovana bolnica koja je lečila ranjene pilote, dok su se ponekad vodile borbe s nemačkim snagama kako bi se obezbedila sigurnost oborenih vojnika. Uz to, pod Vučkovićevom komandom izgrađena je pista na Galovića polju, što je omogućilo evakuaciju ranjenika, a radovi su se odvijali većinom noću kako bi ostali neprimećeni.
U operaciji je tokom leta 1944. godine spašeno 432 vazduhoplovca iz SAD-a i 80 iz drugih savezničkih zemalja. Prema izveštajima, 417 vazduhoplovaca je spaseno zahvaljujući naporima snaga pod komandom generala Mihailovića, među kojima je bilo 343 Amerikanca. Evakuacije su se sprovodile sa različitih lokacija, uključujući Pranjane, Koceljevou i Boljaniće.
U to vreme, mnogi političari i istaknute ličnosti, svesni nadolazeće promene vlasti u Beogradu, iskoristili su priliku za evakuaciju iz okupirane Srbije. General Mihailović odbio je ponude da napusti zemlju, dok su mnogi drugi, uključujući američkog predsednika Harija Trumana, nakon rata odali priznanje njegovim zaslugama.
Godišnjica operacije Halijard se poslednjih godina dostojno obeležava gradnjom spomenika i prigodnim svečanostima, čime se čuva sećanje na hrabrost i humanost koje su pokazali ljudi tog doba.
