Republika Srpska i Srbija su juče obeležile dan sećanja na žrtve ustaškog genocida nad Srbima, Jevrejima i Romima u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, kao i 80 godina od proboja logoraša iz Jasenovačkog logora. U tom kontekstu, istoričar Milan Gulić i politikolog Vojislav Savić diskutovali su o značaju sećanja na Jasenovac i njegovom uticaju na savremene političke odnose.
Gulić ukazuje na to da je logor smrti Jasenovac specifičan u odnosu na druge logore iz Drugog svetskog rata, jer nije ostavio obimnu dokumentaciju kao što su to učinili nacistički logori poput Aušvica. Umesto toga, podaci o dešavanjima u Jasenovcu uglavnom dolaze iz svedočenja preživelih, koja su često jedini izvor informacija. Gulić naglašava da su svedočanstva, iako se smatraju sekundarnim izvorima, od suštinskog značaja za razumevanje stradanja, posebno kada su u pitanju deca.
On objašnjava da logori u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj nisu imali formalnu administraciju kakvu su imali nacistički logori, što dovodi do nedostatka dokumenata. Ipak, Gulić ističe da se priroda Jasenovca i ciljevi ustaškog režima mogu rekonstruisati kroz svedočenja preživelih. Govoreći o razmerama zločina, on ukazuje na to da su Srbi, Jevreji i Romi bili sistematski ubijani zbog svog identiteta, što predstavlja suštinsku razliku u odnosu na zločine u drugim okupacionim zonama.
Savić dodaje da je sećanje na Jasenovac ključno za očuvanje kolektivnog identiteta srpskog naroda. On naglašava da je stradanje predaka važno kao opomena budućim generacijama, jer zanemarivanje kolektivne memorije može dovesti do dodatne nepravde prema žrtvama. Takođe, ukazuje na političke procese u savremenom kontekstu, gde bošnjačke političke elite koriste viktimizaciju kako bi zahtevale političke promene.
U razgovoru se takođe osvrću na stvaranje Republike Srpske kao reakciju srpskog naroda na stradanja tokom Drugog svetskog rata. Savić naglašava da su Srbi shvatili potrebu za sopstvenim institucijama i vojskom kako bi obezbedili opstanak, s obzirom na strah od ponavljanja takvih stradanja.
Gulić se osvrće na oslobađanje logoraša iz Jasenovca, ističući da je za njegovo oslobađanje bila potrebna ozbiljna vojna akcija. On objašnjava da je Jasenovac bio postavljen na lako kontrolisanom terenu, a logor je propagiran kao radni, ali u stvarnosti je bio logor smrti. Uslovi u Jasenovcu su bili mnogo teži nego u drugim logorima, što otežava razumevanje tih okolnosti.
Savić, s druge strane, ističe da je važno razdvojiti debate o zločinima iz Drugog svetskog rata od onih iz ratova devedesetih. On naglašava da je Republika Srpska istorijski odgovor na pokušaje istrebljenja srpskog naroda i da se ne sme dozvoliti relativizacija Jasenovca kroz priče o drugim zločinima.
Na kraju, Gulić i Savić se slažu da je očuvanje istine o Jasenovcu i drugih stratišta ključno za razumevanje prošlosti i budućnosti srpskog naroda. Sećanje na stradanja je neophodno kako bi se obezbedila pravda za žrtve i osigurao opstanak srpskog identiteta u savremenom društvu.
