U najnovijoj epizodi serijala „Izgubljeni gradovi Balkana“, tim arheologa i pilota drona započinje potragu za srednjovekovnim gradovima čiji su ostaci još uvek skriveni pod zemljom. Ova epizoda vodi nas u srce srpske istorije, u okolinu Novog Pazara, gde je nekada bio smešten Stari Ras, centar moći Nemanjića, osnivača srpske države.
Tim arheologa koristi napredne tehnologije, uključujući kamere montirane na dronovima koje uklanjaju vegetaciju s tla, kao i druge uređaje koji detektuju promene temperature ispod površine. Ova oprema omogućava im da otkriju zakopane zidine i granice srednjovekovnog grada. Cilj istraživanja je rekonstrukcija izgleda nekadašnje države i razumevanje odakle je Srbija braniila svoje teritorije tokom turbulentnih srednjovekovnih vremena.
Marko Aleksić, arheolog uključen u projekat, ističe važnost Stare Rasa, koja obuhvata tvrđavu i utvrđeni grad, ali i oblast Rasa, ime koje je srpska država nosila od 12. veka. U pisanim izvorima, srpska država se često pominje kao Raška. Ras se spominje još u antičko vreme, a kroz vekove je bio poprište borbi velikih župana kao što su Vukan, Uroš I i II, Desa i Beloš. Iz te epohe potiče i Stefan Nemanja, koji je sredinom 12. veka došao u Ras i preuzeo vlast.
Prva stanica istraživanja je crkva svetih apostola Petra i Pavla, koja se nalazi blizu Novog Pazara. Ovo je istorijsko mesto gde je kršten Stefan Nemanja i gde je njegov sin, Stefan Prvovenčani, krunisan 1217. godine. Ova crkva predstavlja ključnu tačku u razumevanju ranih dana srpske države i značaj Nemanjića.
U okolini crkve nalazili su se dvori Nemanjića, a blizu se nalazi i rodno mesto Svetog Save, čineći ovaj prostor jednim od najznačajnijih istorijskih centara srpske države. Aleksić objašnjava da je oblast Rasa u vreme Stefana Nemanje bila političko središte srpske države. Odatle je Nemanja uspeo da ujedini Rašku, Zetu, Zahumlje i primorski pojas, sve do današnjeg Splita.
Interesantno je da Nemanjići nisu imali dvorove kakve danas zamišljamo. Prema istorijskim izvorima, njihovi dvori su bili relativno skromni, građeni od drveta, a središte oblasti Rase nalazilo se oko crkve sv. apostola Petra i Pavla, poznate i kao Petrova crkva. Arheolog Adam Crnobrnja ističe da su ovi dvori bili daleko od raskošnih palata koje su se često zamišljale u popularnoj kulturi.
Ova epizoda serijala ne samo da otkriva značaj istorijskih lokaliteta, već i podseća na bogatu i složenu prošlost srpske srednjovekovne države. Tim istraživača nastavlja sa radom kako bi otkrio skrivene delove istorije koji su oblikovali modernu Srbiju i njene teritorije.
Kroz korišćenje savremenih tehnologija i metodologije, arheolozi se nadaju da će doneti nova saznanja o prošlosti, koja su često bila zaboravljena ili zanemarena. Stari Ras i njegova okolina predstavljaju ključne tačke za razumevanje identiteta i kulturnog nasleđa Srbije.
Kompletna epizoda serijala „Izgubljeni gradovi Balkana“ pruža uvid u fascinantne aspekte arheoloških istraživanja i značaj očuvanja istorijskog nasleđa. Gledaoci će moći da prate napredak tima i saznaju više o srednjovekovnim gradovima koji su oblikovali istoriju Balkana i Srbije.
