U Srbiji od 1. januara 2024. godine počinje primena mehanizma oporezivanja proizvoda prema količini utrošenog ugljenika prilikom uvoza na tržište EU, poznatog kao CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism). Ova mera je značajna jer će Srbiju približiti evropskoj praksi zaštite životne sredine, a deo sredstava od prikupljenog poreza će ostati u domaćem budžetu, ističe Sanja Filipović, naučna savetnica u Institutu društvenih nauka.
Filipović naglašava da je Evropska unija prvi put uvela berzu dozvola za emisiju ugljen-dioksida još 2005. godine, a da se od tada razvijao sistem koji sada ulazi u novu fazu sa primenom CBAM-a. „Ovo je četvrta faza razvoja tržišta emisionih dozvola koja je zvanično počela 2021. godine, a CBAM kao regulativa je stupio na snagu 1. oktobra 2023. godine“, rekla je Filipović za Tanjug.
CBAM je mehanizam koji definiše cenu poreza na emisiju ugljen-dioksida za određene kategorije proizvoda, uključujući gvožđe, čelik, aluminijum, cement, veštačka đubriva, električnu energiju, kao i za proizvodnju vodonika. Ovaj mehanizam ima za cilj da zaštiti evropsku industriju od konkurencije koja ne prati iste standarde zaštite životne sredine, čime se podstiče smanjenje emisije ugljen-dioksida i prelazak na održivije prakse.
Uvođenje CBAM-a će imati direktan uticaj na domaće proizvođače, koji će morati da se prilagode novim pravilima kako bi ostali konkurentni na evropskom tržištu. Većina proizvoda koji su obuhvaćeni ovim mehanizmom zahtevaće dodatne napore u smislu smanjenja emisije ugljen-dioksida tokom proizvodnje, što može značiti i povećanje troškova. Filipović smatra da bi to moglo biti izazovno za mnoge sektore, ali i prilika za investicije u nove tehnologije koje smanjuju emisije.
Osim toga, ona ističe da će Srbija morati da razvije strategije za praćenje i izveštavanje o emisijama, kako bi se osigurala usklađenost sa evropskim standardima. Ovaj proces može zahtevati dodatne resurse i obuke za zaposlene u industriji, ali će dugoročno doprineti održivijem razvoju.
Kao deo pristupa zaštiti životne sredine, Srbija se takođe suočava sa potrebom da unapredi svoje regulative i podstakne korišćenje obnovljivih izvora energije. Uvođenje CBAM-a može poslužiti kao katalizator za promene u industriji i pomoći u smanjenju zavisnosti od fosilnih goriva.
U zaključku, primena CBAM-a predstavlja značajan korak ka ekološki održivijoj budućnosti Srbije, ali zahteva pažljivo planiranje i implementaciju kako bi se minimizirali negativni efekti na domaće industrije. Očekuje se da će ovaj mehanizam doneti ne samo izazove, već i nove prilike za ekonomski rast i razvoj održivih praksi.
